TRAVESSA DAS VIRTUDES

De prostituees van mijn Macause straatje, Travessa das Virtudes (Straat van de Deugden) hebben er weer een nacht afzien opzitten. Op een stoel voor de entree van hun huis, of bordeel, eten ze een wonton soep. Hun rokjes zijn smoezelig, make-up uitgelopen. Ze zijn niet de jongste meer en zullen zo wel gaan slapen. Dat hoop ik maar voor ze. De weekenddrukte is weggeëbd. Mijn hotel staat in een wijk waar vroeger de beroemde bordelen van Macau stonden. De huizen zijn in oude Chinese stijl, met veel rood lakwerk en een voorouderofferpotje voor de deur. Overdag komen horden Chinese toeristen hier zoete koekjes kopen. Het is nu namelijk een middenstandswijk, met vooral heel veel koekjesbakkers, en dus een enkele overgebleven prostituee.

Na exploratie van de ene Aziatische gigant India wil ik mijn tweede reisboek wijden dus aan de andere Oosterse kolos, China. Hoewel gangbare clichés, een almachtige, onderdrukkende overheid, grauwe steden, kil kapitalisme, ongebreideld consumentisme en een ondoorgrondelijk humorloos volk, het voornemen niet aanlokkelijk maakten, zijn er natuurlijk ook talloze andere kanten van China.

Het huidige China is immers ontstaan uit het eigenzinnige Rijk van het Midden, waar een creatieve dadendrang al duizenden jaren tot de meest vernuftige uitvindingen heeft geleid, waar het schrift is ontstaan en waar schoonheid van objecten en filosofische gedachtes hoog in aanzien staan. Ik wil kennismaken met het China, dat na eeuwenlang afsluiting haar Deur Opende en vervolgens besloot volop mee te doen aan de wereldeconomie. Bekend is hoezeer de kapitalistische opdracht van oppercommunist Deng Xiaoping ‘Rijk worden is glorieus’ een stempel heeft gedrukt op de mondiale verhoudingen en de Chinese cultuur.

Waar niet beter een eerste kijkje nemen dan in Macao, het Las Vegas van China? De omzet in 2007 was 10 miljard dollar. Hiermee heeft Macau Las Vegas voorbij gestreefd. De eerste 17 maanden van dit jaar heeft Macau ruim 17 miljoen bezoekers zien komen en gaan. Zestig procent komt van het Chinese vasteland (naar verwachting een sterk groeiende groep), de rest uit Hong Kong, Japan en uit overig Zuid-Oost Azië, een klein aantal komt uit het Westen. En dat terwijl het stadje slechts 550.000 inwoners telt.

Macau, een uur met de veerboot van Hong Kong, is een ware smeltkroeg van culturen. Tot 1999 was het schiereiland een Portugese kolonie en is daardoor eeuwenlang ontkomen aan de hel van de Culturele Revolutie en De Grote Sprong Voorwaarts. Als handelspost en later kolonie was het schiereiland eeuwenlang een vluchthaven voor ontdekkingsreizigers, crimineel gespuis en dissidenten. Daarnaast was het een handelsplaats voor slaven, opium en goud, en de gewezen plaats voor bordelen en gok- en opiumhuizen. Kaart- en muntspelen, zoals fantan, loterijen, maar ook honden en paardenraces waren er al populair voor de komst van de Portugezen, in de 16de eeuw. Maar in de 19de eeuw, aan het einde van de Qing-dynastie, kwam de opium- en gokcultuur in de provincie Quangdong tot een tot dan toe ongekend hoogtepunt. Met name in de bloeiende handelssteden, zoals Canton, Hongkong en Macau waagden zakenlui, reizigers en inwoners graag een gokje. De winsten waren zo verleidelijk dat Macau zichzelf in 1847 uitriep als officiële gokstad.

Net als in Hong Kong heeft de aansluiting bij China (in 1999) onder de Macause bevolking voor veel beroering gezorgd. Mensen met geld vluchtten naar het Westen. Maar inmiddels is een deel van de Macauenaren (evenals de Hongkonginezen) al weer teruggekeerd. De angst voor repressie en dominantie van het politbureau lijken dusver mee te vallen. Op dit moment gaat China namelijk uit van twee systemen (Een Land, Twee Stelsels), en in kapitalistisch China gaat winst boven alles. Het andere systeem is er vooral een van onderdrukking en controle, zoals nogmaals duidelijk is geworden tijdens de Olympische Spelen.

In 2002 nodigde het centrale Chinese gezag de grote gokbazen uit Las Vegas uit om in Macau investeren. De Las Vegas Sands en Wynn grepen hun kans. Aan de uiterste rand van de baai creëerden ze op nieuw gewonnen land the Cotai Strip, een strook waar megalomane entertainment kastelen gebouwd konden worden.

Inmiddels zijn de laatste sporen van pittoresk Portugal en keizerlijk China overvleugeld door het casinohotel The Venetian, gebouwd op 5km2, compleet met het Dogenpaleis, gondels, Rialtobrug en San Marco plein onder bedrieglijk gelijkende geschilderde helderblauwe lucht met witte wolken. Hoewel het casino 840 speeltafels en 3400 gokmachines herbergt, is het gokken ondergeschikt aan het overige entertainment, shoppen. Ook zijn er arena’s waar grote shows, zoals Cirque du Soleil, gehouden kunnen worden. Het hele complex is zotte kitsch, maar het werkt. In eerste instantie. Ook mijn mond viel bij de aanblik van zoveel plastic fantastic open, maar na drie uur met een slenterende massa door oneindige shoppingmalls, dreinende kinderen en te koude airconditioning was de magie er helemaal af.

In de Wynn voelde ik de verleiding wel. Groots en meeslepend werd ik in een lifestyle gezogen die weinig Chinezen, en weinig beroemde schrijvers zoals ik kunnen betalen. Na opwinding van de meest bombastische entree, die ik ooit gezien heb (en ik jullie niet wil onthouden, filmpje zal ik hieronder plaatsen zodra ik heb uitgevogeld hoe ik het bestand verklein) doen vriendelijke medewerkers, opgetogen Chinese families, modern comfortabel ontworpen lunchsalons, te pompeuze, maar zeer aangename dinerzalen, en een lekkere trek hun werk. Voor ik het weet heb ik binnen een uur vijftig euro uitgegeven aan een Italiaans broodje, vers sapje, een chocolade dessert en een cappuccino. Damn, ze zijn aan de prijs, als je zo alles bij elkaar optelt. En ik vergat de belasting die er nog eens overheen komt.

De komst van de Amerikanen betekende het einde van het decennialange monopolie van Macauees Stanley Ho, eigenaar van het fameuze Lisboa Casino, en multimiljardair. Maar Ho zet zich schrap en hij heeft vorig jaar midden in het centrum Lisboa Grand geopend, een goudkleurige toren in de vorm van een lotus, dat boven het centrum uittorent. De vier verdiepingen met hectares grote gokzalen onder blinkende sierlijke hanglampen, spiegels en marmeren vloeren zijn indrukwekkend. De zalen zijn verdeeld in secties. In een deel staan de eenarmige bandieten. Vreemd gezicht, volwassenen achter flikkerende automaten met wonderlijk kinderlijke, disney-achtige plaatjes. De meeste machinegokkers volgen de draaiende plaatjes gespannen, een enkeling hangt half uit de stoel vanwege vermoeidheid of verveling.

De speeltafels zijn gegroepeerd per spel, roulette, blackjack (soort 21-en) baccarat (ook een variatie op 21-en), poker en craps (begrijp ik nog niet veel van, het is een soort dobbelen op een tafel met heel veel nummers). Aan de meeste tafels zit een luidruchtige, gezellige familie met een klein stapeltje goedkope fiches urenlang met elkaar en tegen het casino te spelen. Een paar tafels hebben veel bekijks. Daar zitten de grote spelers. Met een elegant gebaar schuiven de casinomedewerkers in een paar minuten tientallen grote fiches van honderd euro over de tafel. Sommige spelers zetten per ronde tienduizenden euros in, en zullen vermoedelijk in een uur zo een ton kunnen verspelen.

Ik ga naar een van de tafels, die een grote groep toeschouwers heeft getrokken. Twee mannen en een vrouw hebben ieder 30.000 euro op tafel gelegd. Voor hen ligt nog eens het dubbele. De man en vrouw komen gezien hun kledingstijl uit Hong Kong, de andere man is sjofeler gekleed, mogelijk van het vasteland. De Hong Kong man trilt. De kaarten worden getrokken. De Hong Kong man schreeuwt naar de kaarten alsof hij hen opdracht kan geven om in zijn voordeel hun voorzijde te tonen. Allen verliezen. Casino wint. De vrouw en de sjofele man lijken onaangedaan. Zou het slechts een houding zijn? Zouden ze zoveel geld hebben dat het verlies niet uitmaakt, of denken ze dat ze het wel weer terugwinnen? Naast me staat een stevige vrouw, type buurvrouw Amsterdamse Jordaan. Ze staat in stevige sandalen en heeft korte haar haar rood geverfd. Ze is samen met twee vriendinnen uit het Chinese binnenland naar Macau gekomen. Dikke pret hebben ze. Ik gebaar of zij niet willen aanschuiven aan de high stake-tafel. Heftig schudt ze haar hoofd en laat me haar fiches zien, 3 fiches van 25 HKdollar. ‘Just for fun,’ zegt ze.

Aan een van de pokertafels ontmoet ik Richard, een Duitse student en semiprofessionele pokerspeler. Richard heeft via een online pokerspel deelname aan een Macau pokertoernooi gewonnen. Het toernooi ging niet best, zo vertelt hij. Zijn inleg, enkele honderden euros, heeft hij verspeeld. ‘Niets verloren,’ zegt hij laconiek. ‘Gecalculeerd risico. Mijn hele verblijf was betaald. Hij was een vakantie-uitje.’

Hij gaat akkoord me een en ander uit te leggen. ‘Het is interessant te weten dat er twee typen pokerspelers zijn,’ vervolgt hij gedreven. ‘De speler die geen angst heeft voor geld, en de speler die geen respéct heeft voor geld. Ik zat gisteren tijdens blackjack naast een gast die achteloos twintig duizend euro op tafel legde. Het kon hem niet schelen of hij wint of niet. Hij gaf zijn meisje een stapel fiches van nog eens tienduizend meer. Ze wist duidelijk niet wat ze deed. Legde in wanneer ze slechte kaarten had en vroeg een extra kaart als ze een goede set voor zich had liggen!’

De herinnering brengt nog steeds ontzetting naar boven. ‘Ze verloren allebei, net als ik, maar het is heel vervelend om op deze manier te verliezen. Het gaat me om het spel, de kansberekening. De lol gaat er af als je met mensen speelt die zoveel geld hebben dat het ze niet interesseert of ze winnen of verliezen. Aan de andere kant: Als je angst hebt om je geld te verliezen, kun je niet spelen. Speel jij?’, vraagt hij en nodigt me uit een potje mee te doen.

Ik twijfel, maar durf het niet aan. De gedachte dat ik zomaar binnen een minuut zuurverdiende en hard nodige centen kan verliezen, ook al is het tien euro, doet me zweten. ‘Later,’ zeg ik. ‘Als ik het spel beter in mijn vingers heb, ga ik ook een poging wagen.’

Laf kijk ik toe hoe Richard in een potje Caribean Poker nog eens vijf euro verliest. ‘Nog één keer dan,’ zegt hij met een quasi-vertrokken gezicht. ‘Het moeilijkst van gokken is om weg te lopen wanneer je op verlies staat. Dat is de grootste valkuil van het spel. Als je almaar doorspeelt, verlies je uiteindelijk altijd. Op tijd stoppen is het allerbelangrijkste. Het casino zet de kansen zo, dat zij altijd zullen winnen. Bij spelen zoals poker en blackjack heb je bij slim spel nog enige positieve invloed op je kansen. Die spellen vind ik het leukst. Spanning en beetje vernuft. Spelen met het lot.’

Naast ons knippert een scherm BIG WIN JACK POT 2.000.000!!! (200.000 euro).

‘Als je nu 20 HKdollar inlegt en een Royal Flush in dit potje in handen krijgt, win je de jackpot,’ zegt Richard.

‘Doen!’ spoort een Chinese vrouw naast ons aan.

Tot mijn verrassing wuift Richard de suggestie weg. ‘De kans is vreselijk klein,’ legt hij uit. ‘Die 20 dollar is zo goed als verloren.’

‘Maar het is kans op heel veel geld en de inzet is slechts 2 euro,’ zeg ik en ben in de verleiding om mijn 20 HKdollar op tafel te leggen om mee te dingen naar de jackpot. 

‘Yep,’ grinnikt Richard. ‘Dat weet het casino ook. De kans dat je nu net die reeks kaarten trekt is echt nihil, hoor. Altijd winst voor het casino. Reken maar dat ze de kansen in hun voordeel hebben berekend.’

Ik kijk op mijn horloge, ver na middernacht. ‘Ja, ja we zijn in de val gelokt,’ zegt Richard. ‘Dit gaat zo door, 24 uur per dag. Felle lampen, vriendelijke staf, gratis drankjes. Samen met je besef van tijd, verlies je je geld.’

Alle blinkende marmer, glamour en glitter van de nieuwe casino’s ten spijt, ze kunnen qua sfeer niet op tegen oude Lisboa casinohotel. De casino-zaal, sfeer a la Moulin Rouge, niet vanwege blote verendames – die waren wel in Lisboa Grand, maar dan in een onlenige Oekraïense variant- maar vanwege het dieprode tapijt, de paarse fluwelen gordijnen en de blauwe sigarenrook. Nieuwsgierig loop ik naar een hoek waar een groep niet al te best geklede mannen, zo te zien zonder interesse in of toegang tot een tandarts, op hoge krukken rond een soort pooltafel zitten, waarop in een razend tempo sets dominostenen rond geschoven worden nadat iemand dobbelstenen heeft gegooid. Twee Chinezen in de hoek hebben een tatoeage in hun nek, vermoedelijk omdat ze deel uitmaken van een van de vele bendes in Macau of Hong Kong, de triaden. Ik durf het ze niet te vragen. Niet dat het veel zin zou hebben, ik heb nog geen geschikte betaalbare tolk gevonden en ik zie niemand die on the spot zou kunnen vertalen, maar het lijken me geen types die je moet lastig vallen midden in hun gokspel.

Even later, als ik na enig ronddwalen de uitgang niet meer kan vinden, realiseer ik me dat ik in het hotelgedeelte ben beland. De gangen zijn gestoffeerd met jaren 30-achtig Frans tapijt, muren gedecoreerd met gouddraadbehang en weelderige Rococo schilderijen. Na eindeloos rondcirkelen kom ik uit in aparte rokerige VIP ruimtes, waar Chinese rijkelui hun fortuin verpokeren. Verstoord kijken ze op. Opeens slaat de vermoeidheid toe. Tijd om naar mijn hotel in de Deugdenstraat te gaan.

Op de terugweg, niet ver van mijn hotel, in Rua de Felicidad (Straat van Geluk), zie ik dolende stelletjes. Betaalde liefde. Een lokale prostituee, niet de jongste meer, en haar klant zijn op weg naar een kamer. Hij is dronken. Later die avond hoor ik een soort dijengeklets. Ik hoop dat het een geval is van ‘vrouw slaat man’ en doe mijn oordoppen in. Ik kan opeens beelden van Leaving Las Vegas (de film met Nicolas Cage) moeilijk van me afschudden. Ik moet nog kijken hoe de het verhaal voor mijn boek zich gaat ontwikkelen. Wellicht gaat fictie een uitkomst bieden, er is een grens aan participerende observatie.

Tenslotte wil ik aan mijn familie melden dat ik mezelf niet vatbaar acht voor de ‘gok-gen’. Dat neemt niet weg dat ik wel het voornemen heb om, als ik mijn pokerboekjes iets beter bestudeerd heb, een dezer dagen ook een gokje te wagen. Oh, mijn god, wat hemels zou dat zijn, eenmaal de Jackpot winnen. Geen geldzorgen, geen energievretende fondsaanvragen meer, schrijven in vrijheid en comfort. Daar wil ik wel een paar euro op inzetten.