RADIO ALS MIDDEL TEGEN ISOLEMENT

LA Chispa

Door Saskia Konniger

Augustus 2003

Radiostation in het Surinaamse regenwoud

Aan de bovenloop van de Suriname-rivier, in het binnenland van Suriname, luisteren Saramaccaanse dorpsbewoners elke avond vol aandacht naar Radio Mujë, ofwel Radio Vrouw. In haar vijfjarig bestaan is het lokale radiostation uitgegroeid tot een waar fenomeen. Het zendt uit vanuit het bosnegerdorp Gunsi en wordt helemaal gerund door lokale krachten. Voor veel mensen is het station de enige manier om op de hoogte te blijven van het nieuws uit de stad.

Mevrouw Lienga is haar leven lang onderwijzeres geweest. Ook nu ze met pensioen is wil ze de mensen graag iets bijbrengen. Ze is tegenwoordig directrice van Radio Mujë, het lokale radiostation in en rond Gunsi, een bosnegerdorp aan de Suriname-rivier in de binnenlanden van Suriname. “De radio is van groot belang”, vertelt ze. “Je kunt belangrijke boodschappen doorgeven, over aids of over de bijbel. Ik heb mijn eigen praatprogramma. Daarin lees ik uit de bijbel, in het Saramaccaans, de taal van de dorpsbewoners. Ik maak een babbeltje en ga in op vragen van luisteraars over HIV of het nieuws. Als iemand een boodschap heeft, dan zenden we dat uit. Zo was er een jongen uit een ander dorp helemaal hierheen gekomen om te vertellen dat de mensen geen vieze dingen in het water moeten gooien, omdat het vuil dan allemaal insecten en ziektes zou aantrekken.”

Het radiostation is een initiatief van de lokale vrouwenbeweging Konikulibi van het dorp Gunsi en enkele bevlogen stadsbewoners uit Paramaribo. De zender is opgezet met behulp van fondsen van het Community Radio Project van Unesco en het ministerie van Regionale Ontwikkeling. De vrouwenbeweging noemt zichzelf Konikulibi, wat in het Saramaccaans ‘je moet voorzichtig leven’ betekent. “We bedoelen het in het algemeen, maar we willen mensen ook wijzen op aids- en malariapreventie”, zegt Lienga. “Door middel van het radiostation kunnen we voorlichting geven over deze belangrijke dingen.”

Isolement

De Saramaccaanse dorpelingen stammen af van gevluchte slaven. Zij hebben zich ruim driehonderd jaar geleden gevestigd aan de Suriname-rivier, om ver van het Nederlandse gouvernement een eigen onafhankelijk leven op te bouwen. Destijds was het isolement een zegen. Tegenwoordig vinden de meeste Saramaccaners dat het hun ontwikkeling in de weg staat. De dorpen zijn alleen bereikbaar per boot of per vliegtuig, voor de Saramaccaners vaak onbetaalbaar. Het regenwoud is voor de mensen van levensbelang. Ze gebruiken het hout om hun huizen en boten te bouwen, leven van de jacht en visserij en verbouwen hun gewassen op de grondjes langs de rivier.

“De radio moet ons uit het isolement halen”, geeft Lienga aan. “We moeten leren en ons verder ontwikkelen.” Nieuwslezer Wally Ajaiso valt haar bij. “De radio is overal goed voor. We doen allerlei oproepen voor de mensen. Als er iets is gevonden, dan roepen we dat om. En als er gasten zijn in het toeristenkamp, dan interviewen we hen. We vragen ze wat ze doen en hoe ze leven. Dan horen de mensen hier ook eens over beroepen uit de stad.”

Presentator Runo Saade komt erbij zitten. Hij grijpt de kans aan om een oproep te doen voor professionelere apparatuur. “We willen uitbreiden, we willen meer dingen leren. Een journalist uit de stad heeft ons de eerste lessen gegeven, maar we willen beter worden. We hebben alleen maar kleine cassetterecorders om opnames mee te maken, maar monteren kunnen we niet. Dat is lastig, hoor, voor het maken van reportages. In de stad hebben ze veel betere apparatuur. De mensen hier klagen dat we zo slecht te ontvangen zijn. Je hoort geruis en gekraak.”

Krant uit de stad

Eén van de drijvende krachten van radio Mujë is nieuwslezer en onderwijzer Emiel Majana. ‘s Ochtends geeft hij les op de lagere school in het dorp Nieuw-Aurora. Na zijn les loopt hij in versnelde pas naar zijn woonplaats Gunsi om de Surinaamse krant De Ware Tijd te lezen. De krant wordt dankzij sponsoring van een paar winkels uit de stad elke dag helemaal vanuit Paramaribo naar Gunsi gebracht. Zodra de krant er is gaat Majana aan de slag. Hij pluist de pagina’s helemaal uit, vat de belangrijkste berichten samen en vertaalt die van het Nederlands naar het Saramaccaans. Aangezien veel bewoners van Boven-Suriname het Nederlands niet of nauwelijks beheersen, is de vertaling voor velen een verademing.

“Ik vind het zwaar om te doen”, vertelt Majana. “Soms schrijven ze hele lange stukken in de krant. Dan begint het op de voorpagina en wordt het vervolgd op een andere pagina. Ik moet alles doornemen om voor de mensen letterlijk te vertalen wat er staat geschreven. Dat is geen gemakkelijke job.”

Schoolradio is een belangrijk onderdeel van Radio Mujë. Jarenlang konden mensen in het binnenland uitzendingen van de schoolradio niet ontvangen. Maar door de radiozender kunnen de Saramaccaanse schoolkinderen nu ook naar de bandjes luisteren. De schoolradio is in het Nederlands. Hoewel de radio voor de Saramaccaanse schoolkinderen pittige kost is, is het een uitgelezen kans om Nederlands te leren. Veel kinderen worden daarom door hun ouders gestimuleerd om naar de schoolradio te luisteren.

Grotere zendmast

Radio Mujë heeft slechts een bereik van dertig kilometer. Er zijn nog heel wat dorpen die het zonder de zender moeten doen. Volgens Majana is dat te merken. “Er kwamen gisteren nog mensen van boven Bottopassi. Zij kunnen het station niet ontvangen en zijn helemaal niet op de hoogte van wat er gebeurt. Ook hebben ze geen schoolradio, waardoor die kinderen nauwelijks onderwijs krijgen.”

“We zijn momenteel bezig om de zendmast groter te maken, zodat we heel Boven-Suriname kunnen bereiken”, voegt presentator Runo Saade toe. “We hebben nu bereik tot aan Bottopassi. Maar de radio is zo populair dat we veel verzoeken krijgen van mensen boven aan de rivier, om ook daar uit te zenden. Iedereen wil kunnen luisteren naar Radio Mujë.”

Natuurlijk is er op de zender ook ruimte voor muziek. Zorgvuldig verzamelen de presentatoren cassettebandjes met reggae, Surinaamse kawina-muziek en popmuziek. Af en toe vergeten ze er een nieuw bandje in te doen, waardoor er soms lange stiltes vallen. Desondanks is de zender populair. De bewoners luisteren graag naar de krant, de nieuwtjes, de verjaardagsberichten en de Anansi-tori’s, verhalen over de spin Anansi.

Henna Jabini uit Nieuw-Aurora is zo’n trouwe luisteraar. “Ik luister vaak, vooral naar het nieuws. Het is leuk om te horen wie er jarig is. Ik vind het ook goed om te horen over HIV. De medische zending vertelt hoe je je daartegen moet beschermen. Ook vertellen ze wanneer de kinderen ingeënt kunnen worden.”

Ze wendt zich naar haar zoon Ricky. “Wat vind jij van Radio Mujë?” vraagt ze hem. “Nou”, zegt hij wat aarzelend, “ik vind het niet zo leuk, eigenlijk.”

“Hij vindt de radio niet leuk, omdat ‘ie naar de schoolradio moet luisteren”, zegt zijn moeder lachend.