JAIPUR, STAD VAN EDELSTENEN

…en toen was ik alweer aan het einde van de reis. De tijger, ahum dat ene laatste exemplaar dat nog in India rondloopt, heeft me niet opgegeten (geen tijd gehad om erover te bloggen), mijn nieuwe lief – oh la la, l’amour – is zijn eigen pad weer even ingeslagen en ik ben na vier jaar weer terug in Jaipur.

In 2007 reisde ik voor Museum Volkenkunde naar de Rajasthaanse steden Jaipur en Bikaner om alles te leren over de edelsteen- en goudsmeedsector (zie hier) en om voor het museum een mooie collectie Indiase sieraden samen te stellen.

Ik verzamelde kundan sieraden (aangekocht bij zelfstandige goudsmeden), maar ook andere voorwerpen die me interessant leken, zoals bijvoorbeeld de allereerste Indiase Vogue en een complete goudsmid workshop.

Ik bezocht edelsteenhandelaren, goudsmeden, stenenslijpers, deed interviews met ‘gem doctors’, straatverkopers, klanten, ik bezocht Rajputhuwelijken en bestudeerde de eeuwenoude kundan smeedtechniek (gouden sieraden met edelstenen afgewerkt met in 24karaat goud, achterzijde prachtig ge-emaileerd).

Alle gegevens zijn op een rij gezet en verwerkt in het boek De Verborgen Tuin (komt in september 2011 uit bij KITpublishers). Het boek begint met een historische inleiding over het exuberante Mogol- en Rajputhofleven (vol juwelen & liefde, denk Taj Mahal, het momument van Mogol Shah Jahan voor zijn geliefde vrouw), gevolgd door een levendig verslag van Jaipur en Bikaner anno nu.

Omdat er eind 2011 een tentoonstelling is gepland, hoera, ‘INDIAAS GOUD’, ben ik terug in Jaipur om de verzameling aan te vullen met enkele topstukken. En natuurlijk ben ik erg benieuwd hoe India zich heeft ontwikkeld.

In vier jaar is veel gebeurd. Een mondiale financiële crisis om maar eens wat te noemen. Hoog tijd dus voor een update:

Jaipur, Johari Bazar, maart 2011

Na een week mijn neus in andermans zaken steken, kan ik er het volgende over zeggen: De handelaren doen goede zaken, maar dan vooral met Indiase klanten. De VS en Europa laten het afweten, er zijn minder toeristen (maar dit trekt al aan) en de export naar het Westen neemt af. De Indiase groep welgestelden en middenklasse groeit daarentegen onverminderd door en ondervangt de stagnatie in de handel met het Westen. Ook weten steeds meer Chinezen, Thai Jaipur te vinden. Eenzelfde verschuiving van clientèle geldt voor de grote juwelierszaken.

De kleine, zelfstandige goudsmeden hebben het moeilijker. Hun inkomen is minder hard gegroeid dan de prijs van voedsel (zie vorige blog). Daarbij, goud functioneert in India voornamelijk als een valuta. Je koopt gouden sieraden als appeltje voor de dorst. Veel Indiërs maakt het daarom niet zo uit hoe t is afgewerkt, als het goudgehalte maar hoog genoeg is. Dit verandert wel – er zijn steeds meer rijke Indiërs die willen pronken met mooi gemaakte stukken – en natuurlijk moeten de huwelijkssieraden er mooi uitzien – maar de meeste stukken worden gekocht om in een kluis te leggen en te verkopen in slechte tijden. De meeste Indiërs met een niet al te grote beurs kopen gouden sieraden die zijn gedrukt in de fabriek. De handgemaakte sieraden vinden ze te duur. Deze klanten slaan de werkplaats van de zelfstandige goudsmeden over en gaan rechtstreeks naar de grotere juweliers die hun voorraden in fabrieken laten maken.

Oude bekenden opgezocht. Handelaar Daya Sharma, ‘broker’ Vijay en hun vrienden lijken zich prima te redden. De Bengaalse goudsmid Gorang Pal die ik in 2007 bezocht, nu midden 50, heeft erg veel last van zijn ogen (door blootstelling aan goudstof en giftige stoffen). Een dezer dagen moet hij ermee ophouden. Hij maakt zich zorgen over zijn pensioen. Er is te weinig spaargeld om de oude dag door te komen en hij heeft alleen dochters (dat betekent dat hij geen extra inkomen heeft, dochters die eenmaal zijn uitgehuwelijkt werken over het algemeen niet).

Goede vriend en vertaler Saddam Hussain is overgekomen uit zijn woonplaats Bikaner. We hebben dit keer ook gefilmd, met name in de edelsteenwijk Johari Bazar.

Bij deze wat ruw videomateriaal op mijn kersverse youtube-kanaal. http://www.youtube.com/user/saskiakonniger

Ik heb een paar korte wiebelige clips met straatbeelden geupload, en een interview met edelsteenhandelaren: http://www.youtube.com/watch?v=WzSvHpj9JeY

Johari Bazar is een boeiende microkosmos van India. Iedere ochtend, voor de zon opkomt, struinen vrouwen en kinderen de straten af op zoek naar afval dat ze kunnen verkopen. Metalen, plastic, papier. Dagloners wachten in groepjes aan de rand van de weg op een werkgever. Het zijn vooral boeren uit de omgeving. De afgelopen twintig jaar is hun land steeds droger geworden. Ze bieden zich aan voor 1,2, of 5 euro per dag als bouwvakker, chappati-maker, schilder, cateraar.

Bij het eerste daglicht zetten chai (thee-) schenkers, boterbolletjesverkopers, samosa-bakkers hun stalletjes op, plaatst de edelsteenweegman zijn schalen op de toonbank en openen de winkeliers langs de hoofdstraat hun zaak. Gedurende de rest van de dag stroomt de wijk vol met ‘losse’ verkopers, scheurend op hun brommer, soms heel rijk maar sjofel qua uiterlijk (in hun linnen tas dragen ze soms stenen die duizenden, tienduizenden euro’s waard zijn), snijders, stenenslijpers, kralenrijgers en gelikte, goedgeklede ‘tourist catchers’.

Handelshoogtij start aan het eind van de dag, bij de schemering. Honderden handelaren en kopers klonteren samen in de belangrijkste stegen van de wijk. Ik heb vorig jaar bij het Nederlandse Edelsteen Lab (http://science.naturalis.nl.nel) een edelsteencursus gevolgd en het voornaamste dat ik er heb geleerd is dat je zelden met het blote oog kunt zien of een steen natuurlijk of synthetisch is. Tricky business dus.

Ik heb enkele prachtige sieraden kunnen aankopen bij oude juweliershuizen, zoals Gem Palace en Suranas. Deze huizen leverden generaties lang aan de Mogol- en Rajputkoningshuizen, nu aan iedereen die het kan betalen.

Ik heb ook enkele stukken verworven bij een modern juweliershuis, gerund door twee kunsthistorici, Amrapali. Ik heb de stukken geselecteerd op achtergrondverhaal, vakmanschap en fijne afwerking. Zoals deze: Kundan armband van 22karaats goud, gezet met diamant en afgewerkt met 24karaat goud. Het secuur aangebrachte roze emaille getuigt van vakwerk.

En gisteren heb ik op de valreep enkele Rajput huwelijksjurken besteld. Ik heb ze moeten passen, want ze moeten nog in elkaar gestikt worden en dat was best eng voor iemand die zich niet zo kan vinden in het prinsesse-/bruidsplaatje.