INTERVIEW BOB GELDOF OVER ARMOEDEBESTRIJDING

One World

Door Saskia Konniger

11 oktober 2004

Gesprek over de Afrikacommissie van Tony Blair

 Addis Abeba, Ethiopië

Snelle EU-interventietroepen, volledig operationeel en inzetbaar vanaf 2005, dat was de meest opvallende oplossing die Tony Blair deze week aandroeg op de bijeenkomst van de Afrikacommissie in Addis Abeba in Ethiopië. Daarnaast noemde hij de geijkte dingen, zoals schuldenverlichting, Aids-bestrijding en eerlijke handel.

‘We weten nu wel wat de oplossingen zijn. Als we nu eindelijk eens politieke wil tonen, zijn de problemen van Afrika op te lossen. De tijd voor excuses zijn over, het is tijd voor actie’, aldus Blair.

Na een publieke oproep van de Ierse zanger Bob Geldof om eindelijk daad bij het woord te voegen, richtte Blair in februari van dit jaar de Afrikacommissie op. Het is de bedoeling dat de commissie oplossingen verzameld om de armoede en stagnerende ontwikkeling van Afrika grondig aan te pakken. Blair zal de plannen presenteren op de komende top van de G8.

Twintig jaar geleden organiseerde Geldof het benefietconcert Live-Aid voor hongerend Ethiopië. Nu is hij terug, dit keer als lid van de Afrikacommissie. En dat betekent vergaderingen, persconferenties, debatten en veel toespraken. Hoewel dat even wennen is voor de norse, ongeduldige zanger, blijkt hij in het politieke water helemaal in zijn element.

 ‘Ik wil geen cynische en sceptische woorden horen’, waarschuwde Geldof de veelal Afrikaanse aanwezigen. ‘Ik ben hier om serieus te praten over oplossingen. Dat betekent geen gezeur of geklaag. Ik zit hier ook niet voor mijn lol. Ik zit veel liever thuis bij mijn kinderen. Laten we koppen met spijkers slaan, iedereen die hier zit heeft genoeg ervaring. Vertel ons wat werkt en wat niet. Vergeet niet, president Blair is het komende jaar voorzitter van de EU. Dit is misschien wel jullie eerste en laatste kans om eindelijk eens de nodige maatregelen erdoor te krijgen.’

Meneer Geldof, dat klinkt strijdvaardig, maar zoals Blair in zijn openingstoespraak al zei: De oplossingen kennen we nu wel, maar tot nog toe heeft de politieke wil altijd ontbroken om de plannen uit te voeren. Waarom zou dat deze keer anders zijn?

‘Daar ben ik ook niet van overtuigd, totaal niet zelfs. Maar ik vind wel dat we het moeten blijven proberen. Anders blijf je maar luisteren naar al dat gepraat en gebeurt er niks. Het is toch een ongelofelijke schande, dat in een wereld van overschotten mensen honger moeten lijden. Dat is onnodig en onverdraaglijk.’

Volgens Blair moeten we onze aandacht nu op Afrika richten om te voorkomen dat Europa overspoeld wordt door Afrikanen.

‘Daar ben ik het absoluut niet mee eens. Wij mogen in onze handen knijpen met de Afrikaanse migratie naar Europa. Veel migranten zijn hoog opgeleid en door vergrijzing hebben we deze getalenteerde krachten hard nodig. Afrika heeft te maken met het echte probleem: de braindrain.’

Niet alle commissieleden, zoals de Ethiopische president Meles, zijn even voorbeeldig. Op zijn politiek is nog wel het een en ander aan te merken.

‘We kunnen nou eenmaal niet om de politici heen. Afrika is arm en de rest van de wereld is rijk. Als je dit wilt veranderen, heb je de rijkdom van het Westen nodig en de medewerking van invloedrijke Afrikaanse partners. Ook al vinden we niet alle partners even aardig, we moeten ons er maar overheen zetten, samenwerken en veranderingen doorvoeren.

Wat is uw rol in de commissie?

‘Ik ben dan wel een zanger, maar ik zie cultuur toch wel breder dan zingen en dansen. Cultuur heeft een grote impact op ontwikkelingssamenwerking. We kunnen vanuit het Westen wel van alles bedenken, maar als een andere cultuur de oplossing niet accepteert, dan werkt het niet. Er gebeurt hier in Afrika veel dat tegen Europese principes indruist, maar hier een onlosmakelijk deel uitmaakt van het culturele erfgoed. Ik wil de meningen over dit soort zaken op een rij zetten en organiseer daarom seminars door heel Europa, de VS en in Afrika.’

Wat voor veranderingen ziet u in de afgelopen 20 jaar?

‘Door globalisering is de wereld klein geworden. Alles heeft met elkaar te maken en alles wat we in het Westen doen is direct van invloed op het Zuiden. Maar omdat de meeste Afrikanen arm zijn, hebben ze het globaliseringsproces veel minder in de hand en trekken ze altijd aan het kortste eind. Neem corruptie. In Europa is het minstens zo erg als in Afrika. Ik noem maar: Berlusconi, Chirac, Jupé of Kohl. Maar wij in Europa zijn zo rijk dat we een bepaalde mate van corruptie kunnen tolereren. In Afrika blijft er niks over. Universele waarden gelden niet in een ongelijke wereld.

En in Afrika?

Ook dit continent is enorm in verandering. Ik merk dat men hier bezig is met vragen zoals: Wat is een natie? Of is er sprake van een supranationale identiteit? Het is niet toevallig dat in Afrika religie zo belangrijk is. Geestelijken kunnen vaak meer voor je regelen dan de staat. Omdat die faalt. Zo hebben Nigeriaanse vrouwen die door hun man geslagen worden bijvoorbeeld meer aan de sharia dan aan de overheid. Daar moeten we op inspelen, oude definities van een staat, of democratie loslaten en nieuwe vormen bedenken.

Denkt u dat een gelijkwaardige samenwerking tussen het Westen en Afrika gerealiseerd kan worden?

‘Gelijkwaardigheid en eerlijke handel tussen arme en rijke landen is een illusie. Individuen kunnen anderen nog wel zien als gelijken, economieën niet. Die zijn onpersoonlijk en wreed. Adam Smith zei driehonderd jaar geleden al dat prille economieën beschermd moeten worden. Zo moet ook Afrika eerst hulp en ruimte krijgen om te groeien en kan daarna pas vanuit een gelijkwaardige positie met ons concurreren. We zeggen wel dat we een vrije markt hebben, maar dat is natuurlijk niet waar. Het Westen leeft in een zeer verknipte economie, helemaal afgeschermd, zodat Afrikaanse landen geen kans krijgen. Dat moet anders.’