EUROPEES REALISME ONDER DE AFRIKAANSE ZON

Filmblad Skrien

Door Saskia Konniger

Februari 2005

Filmfestival in Dar es Salaam, Tanzania

Omdat de doorsnee Tanzaniaan wel kan citeren uit de laatste Bollywood of Hollywood-kraker, maar geen enkele Europese film kan opnoemen, organiseert de Europese Unie jaarlijks een filmfestival in de hoofdstad Dar es Salaam. Deze keer is de organisatie in handen van Nederland, de huidige EU-voorzitter.

Vincent van Zeijst, politiek en cultureel attaché van de Nederlandse ambassade in Tanzania: ‘Begrijp me niet verkeerd, het was mijn leukste culturele klus tot nu toe, maar probeer de Europese cultuur hier maar eens aan de man te brengen. Dat valt niet mee. Ik heb van alles geprobeerd: jazzconcerten met de beste Nederlandse musici, een kunsttentoonstelling… Er is geen interesse voor andere culturen. Wat je ook doet, ze komen niet.’ Of er misschien lokale culturele activiteiten zijn die wel goed bezocht worden, heeft hij niet onderzocht. ‘Daar heb ik geen tijd voor.’

Toch heeft Van Zeijst, vergeleken met eerdere edities, groots uitgepakt: drie weken lang tweeëndertig films uit vijftien Europese lande. Allemaal gratis toegankelijk. ‘Als jij zegt dat de zaal het afgelopen weekend vol zat, dan valt het me mee’, aldus Van Zeijst. ‘We hadden ook voor het eerst de beschikking over de enige echte bioscoop van Dar es Salaam, in plaats van een provisorisch zaaltje. En we hebben de promotie beter aangepakt, met een opvallende bijlage in de kranten en berichten op de radio.’

Het heeft gewerkt: het festival ontving een kleine tienduizend bezoekers. Zelfs films die ver van het Afrikaanse leven afstaan, zoals de Finse Tweede-Wereldoorlogsfilm Pikkusisar (Taru Mäkelä, 1999), werden druk bezocht. Alleen bij een gortdroge Italiaanse promotiefilm over architectuurgeschiedenis liepen mensen halverwege de zaal uit. ‘Geen idee waarom de Italianen die film hebben ingestuurd’, verzucht Van Zeijst. ‘Elk land mag dat zelf bepalen. We stellen geen eisen, behalve dat de film niet al te shockerend mag zijn – een groot deel van de bevolking is immers islamitisch – en Engels ondertiteld moet zijn. Over het algemeen waren de inzendingen wel aardig. Veel films, zoals de Frans-Marokkaanse Loin (André Téchiné, 2001) en de Duitse Elefantenherz (Züli Aladag, 2002), gaan over migratie en integratie.’

Ook over de Nederlandse inbreng is Van Zeijst tevreden. ‘We hadden Verder dan de maan (Stijn Coninx, 2003) en De grot (Martin Koolhoven, 2001). En op mijn verzoek vertoonden we dit jaar ook een reeks korte films, zoals Beet (Annemarie van de Mond, 2003), Dajo (Hanro Smitsman, 2003), Long Distance (Dick Maas, 2003) en Untertage (Jiska Rickels, 2003).’

Ondanks de willekeurige programmering is het overwegend jonge publiek zeer te spreken over het initiatief. Zo is de zaal bij Good Bye Lenin! (Wolfgang Becker, 2003) afgeladen vol. De studentes Esther en Dana komen uitgelaten uit de voorstelling. ‘Geweldig hoe die kinderen van hun moeder houden!’, roept Esther. ‘Eindelijk eens wat anders dan Hollywood-films. De films die ik tot nu toe heb gezien gaan allemaal over het echte leven. Heel boeiend.’ Dana knikt: ‘Op deze manier leren we veel over Europa.’

Nadat de meeste bezoekers de zaal al lang verlaten hebben, komt de vierentwintigjarige Eden naar buiten. ‘Prachtig,’ zegt hij verlegen. ‘Vorig jaar zag ik hier voor het eerst een Europese film en ik was echt onder de indruk. De films zijn zo totaal anders dan wij gewend zijn. De Afrikaanse films zijn vaak een beetje knullig en gaan over plaatselijke dingen. Hollywood-films zijn oppervlakkig en Bollywood-films zijn natuurlijk een groot spektakel, maar gaan niet over het echte leven. Maar Europese films zijn anders. Ik houd van het realisme en de diepgang van de personages. Die Alex van Good Bye Lenin! is een echt mens. Ik was ontroerd hoe hij zijn liefde toonde aan zijn moeder. Ik ben striptekenaar en ik streef naar meer diepgang in mijn stripfiguren.’ Hij denkt even na en zegt: ‘Volgens mij zijn de Europese films zo goed, omdat de acteurs ruimte krijgen om zich in te leven. Bij Afrikaanse films zie je gewoon dat de acteurs zich aan een slecht script moeten houden. Dat ziet er krampachtig uit.’

Er zijn ook kritische geluiden te horen. Zo kijkt accountant Elly wat moeilijk als hij de zaal verlaat na Loin, een film over een moeizame liefdesrelatie tussen een dubieuze Franse trucker en een Marokkaanse vrouw. ‘Tja’, zegt hij. ‘Dit soort films zijn we niet gewend. Ik ben nooit buiten Oost-Afrika geweest, dit is voor mij een gelegenheid om over Europa te leren. Ik zie dat onze culturen heel verschillend zijn. Jullie hebben een vrije moraal, maar dat is niet goed. Die naaktscènes vond ik maar niks.’

Student William heeft er minder moeite mee. Hij is zo vol van de film, dat hij wil emigreren. ‘Ik ben het niet gewend, maar naaktheid zal in Europa wel normaal zijn. Geweldig. Wat een mooie vrouwen. Als ik mijn studie heb afgerond, wil ik naar Europa.’