CONVERSATIE IN BOLOGNA

Wat me aan het bezoek aan Tessaloniki is bijgebleven:

– De sardonische Gargamel-lach van de taxichauffeur toen we bijna werden gemorzeld door een racende bus. Vet gas geven en lachen maar.

– En ik ben, nu ik er zo doorheen reis, getroffen door de verwevenheid tussen Griekenland en Turkije. Ondanks dat bijna alles dat in Griekenland herinnert aan de heerschappij van de Ottomanen is afge

Hier volgt een ingekorte weergave van een onverwacht boeiende avond met 3 economen:

Man 1: Italiaan, bankier uit Milaan, begin 40. Gestrand in Bologna vanwege autopech.

Man 2: Schot, private investor, begin 50, wonend in dorp bij Antwerpen. Alleen aan tafel vanwege liefdesperikelen.

Man 3: Kroaat, eind 60, tijdelijk wonend in Athene. Expert duurzame landbouw, sinds 1973 adviseur voor VN, in Bologna vanwege meeting met instituut ecologie en climate change.

Setting: Restaurant naast hotel in Bologna. Tv aan. Het Italiaanse nieuws. Ik vraag man 1 aan tafel verderop of ik de berichtgeving goed begrepen heb: Rellen vanwege onderwijs cut backs in Rome en Berlusconi’s wet voor immuniteit is er door de rechter uit gegooid.

Man 1: Dat klopt. Ben je Amerikaanse? Nee, uit Holland. Wat toevallig, ik heb economie in Groningen gestudeerd! Wat doe je hier? Ik geef antwoord. Schrijver. Nonfictie, India, China, fictie, nu verkenning Europa.

Man 2 valt in. Vraagt door. Gesprek globalisering, India, China. Ik ben ook econoom. Investeringen, belegger.

Man 1: Ik ben bankier. Ik weet alles over China. Ik probeer namens mijn bank zaken te doen met Chinezen in Italië, de Chinezen die in Prato de textielhandel in handen hebben. 1100 (!) Chinese eigenaren. Maar ze doen niet aan bankieren. No finance. All cash. Massaal bankbiljetten erin, 40% winst eruit (tegen 10% van Italiaanse bedrijven). Winst zo hoog door uitknijpen werknemers, lange werkdagen, laag salaris. Verkoop knock-offs via maffia op Europese markt. Uiteindelijk heb ik me teruggetrokken als investeerder. Ze wilden onze financiële producten toch niet en het werd me te gevaarlijk vanwege de nauwe banden met de maffia. Heb je het boek Gamorra gelezen? Alles over de verwevenheid maffia met de Chinese zakenwereld. Precies zoals het is. Ze doen wat ze willen. Ze zijn nationale overheden altijd een stap voor.

China zou op een gegeven moment kunnen ingrijpen. Misschien omdat werknemers in opstand komen.

Man 2: China ja, wellicht. Global crime, groot probleem. Maar ik me grotere zorgen over de wereldvoedselproductie. Door verandering klimaat zal er al op korte termijn niet genoeg graan, mais, soya, rijst verbouwd kunnen worden. Vruchtbare akkerbouwgronden worden aangetast door overbevissing, erosie, overstromingen, droogte, vervuiling. Ik zie het somber in. Sorry. Misschien beter om t over een ander onderwerp te hebben. Het is rot, maar ja, mijn gloomy outlook heeft me als belegger geen windeieren gelegd.

Bieden nieuwe technologieën geen oplossingen?

Typische Amerikaanse opmerking. Get out clause. De aantasting van het milieu gaat in een hoger tempo dan we met de nieuwe productiemethoden kunnen oplossen. Bovendien is er nog een probleem, voedselproductie is nog steeds in hoge mate gekoppeld aan olieproductie. Tekorten, prijzen zullen stijgen, honger. Bovendien, alle technologische vondsten hebben voor meer ecologische vernietiging gezorgd dan dat t werkelijke verbeteringen heeft opgeleverd.

Man 3 (spreekt zacht, nauwelijks te verstaan vanwege spieraandoening, we leunen alle drie voorover en besluiten dan aan één tafel te zitten): Climate change en voedselproductie is mijn veld. Ik ben ook econoom! Ik probeer al sinds 1973 naties ervan te overtuigen dat ze nieuwe landbouwmethodes moeten implementeren om duurzamer te produceren. Ik ben het met u eens. Het ziet er niet goed uit. Vruchtbare landbouwgrond wordt schaarser. De voedselproductie zal steeds kostbaarder worden. Ook de westerse wereld zal dat gaan merken. Overheden lopen achter de feiten aan. Korte termijndenken. Trouwens, Grieken zijn gestoord. Ik woon in Athene, kom langs op je weg naar Istanbul. Vergeet niet Europa’s geschiedenis met de Ottomanen in je boek op te nemen. Ik kom uit de Balkan, de relaties tussen volkeren is interessante topic.

Het gesprek gaat nog uren door: over beleg Sarajevo; leegloop dorpen; in t dorp van de Kroaat valt nogal wat te beleven: 2x moord op priesters door jaloerse echtgenoot minnares/seksueel belaagde jonge man; vorige paus had seksueel contact in zijn jonge jaren; Albanezen (man 1 heeft Albanese echtgenote) beschouwen zich als helden van Europa door 100 jaar tegenstand Ottomanen; man 3 is geboren als Italiaan want Kroatisch dorp was toen deel van Italië; verslag bezoek Libië en er zijn drie soort katholieken in Italië.

De Schot had nog een mooi reisverhaal: Zijn broer reisde in de Transsiberië-express. Hij was genoeglijk Tolstoj’s Oorlog en Vrede aan het lezen, maar kreeg op een gegeven moment darmproblemen. Er was geen toiletpapier. De rest van de trip moest hij als een gek lezen om geen ongelezen pagina’s te hoeven gebruiken.

broken. Begrijpelijk, want de relatie was nogal a-symmetrisch. Hoewel Tessaloniki tijdens de overheersing van de Ottomanen voor het grootste deel een kosmopolitische welvarende stad was, was het rijk gestoeld op militaire dominantie. Kerken werden ingenomen en omgebouwd tot moskees (nu weer kerk).

Achter de ruïnes, kerken en moskees een duizelingwekkende geschiedenis. Tessaloniki was een belangrijke stad in het Griekse, Byzantijnse (Romeins/oud-christelijke) en het Ottomaanse rijk. (Linken: http://nl.wikipedia.org/wiki/Oosters_Schisma, http://history-world.org/Byzatines.htm.)

Afijn, loop in Tessaloniki een kerk binnen en je staat in het oude Byzantium. Prachtige mozaïeken en overal grote ogen van heiligen die je uitnodigend aankijken. ‘Kijk naar mij en je komt bij god.’ Een glimmende aura van goud moet je naar boven tillen. De magie van de icoon.

En een nieuw woord geleerd: iconodulen. Beeldenvereerders.

Bijvoorbeeld Boy George 🙂  Popster geeft icoon terug

De visie van de iconodulen werd in de 8ste eeuw verwoord door theoloog Johannes van Damascus. Hij redeneerde: Als Jezus de zoon van God is, dan is het idee dat de essentie van God ook in zijn afbeelding zit een logische stap. Als God zelf mens is geworden, namelijk Jezus, waarom zou een beeltenis van God of Jezus dan ook niet een deel van het goddelijke in zich hebben?

Johannes was geïnspireerd door de Ideeënleer van Plato, uitgelegd aan de hand van een grot-analogie: De wereld die wij, aardlingen, ervaren is een projectie van de essentiële wereld (van de Ideeënwereld), zoals de schaduwen die je in het licht van het vuur geprojecteerd ziet als je in een grot staat.

Een icoon is volgens de iconodulen niet zomaar een afbeelding. Het heeft de essentie van de afgebeelde persoon, Jezus of een heilige ín zich.

‘Heiligschennis!’, aldus de iconoclasten. Zij volgden liever de letter van de bijbel, namelijk het tweede gebod: ‘Gij zult geen afbeelding maken van uw god, en vereer ze niet.’

Het concilie van Nicea II doet in de 8ste eeuw uitspraak: ‘Geen latreia, wel dulia.’ Geen aanbidding, maar wel verering. Het lijkt het poldermodel wel.

Later doet t Westen de discussie nog eens dunnetjes over (Beeldenstorm 1655). En het is nog altijd actueel (Taliban, opblazen Boeddha van Bamiyan).

Iconodulen moderne versie, enigszins doorgedraaid: Zijn fans gevaarlijk?

De beïnvloeding gaat ook andersom: Ataturk is geboren in Tessaloniki en Istanbul is ooit gestart als een Griekse kolonie. Grieks-Romeinse wortels alom. In de eerste plaats door het nalatenschap van de Romeinse heerser Constantijn de Grote: In 324 riep hij de stad uit tot hoofdstad van rijk. In 313 werd het christendom staatsgodsdienst. Daar hoort een gebouw bij, moet hij gedacht hebben. De Hagia Sophia.

Om de korte geschiedenisles af te ronden (sorry ik kan het niet laten): Na ruim duizend jaar viel het Oost-Romeinse, ofwel Byzantijnse, rijk in handen van de Turken. De sultans van het Ottomaanse rijk regeerden tot 1922.

Vanavond ga ik naar een soefi-voorstelling, bekend van de dansende derwisjen (ronddraaiende monniken), in een klooster in een van de buitenwijken van Istanbul. Prachtige muziek! Ik zie ernaar uit.

Cirkel rond: Soefi is een stroming in de islam, waarbij beoefenaars (zoals de iconodulen) door schoonheid, beroering van zintuigen, dichter bij het hogere proberen te komen.

Als ik gelovig was, was ik een soefi of iconoduul.